Welke hormoongerelateerde aandoeningen zijn er?

Zoals je in de vorige les kon lezen, kampt een duizelingwekkend aantal vrouwen met uiteenlopende klachten tijdens de menstruatiecyclus. In dit hoofdstuk duiken we alvast in de eerste categorie: hormoongerelateerde problemen.

Met hormoongerelateerde problemen bedoelen we de brede waaier aan klachten die te maken hebben met de menstruatiecyclus en de hormoonhuishouding. Ze ontstaan door een disbalans of abnormale schommelingen van de hormonen die de menstruatiecyclus reguleren, zoals oestrogeen, progesteron, FSH en LH. Vaak zijn dit de boosdoeners van lichamelijke en psychische klachten.

In dit hoofdstuk nemen we de vijf meestvoorkomende aandoeningen onder de loep: Premenstrueel Syndroom (PMS), Premenstruele Dysfore Stoornis (PMMD), Polycysteus Ovarium Syndroom (PCOS), menstruele migraine, en overgang & symptomen.

1. Premenstrueel Syndroom (PMS) 

   PMS is een verzameling van lichamelijke en emotionele symptomen die voorkomen in de tweede helft van de menstruatiecyclus, vlak voor de menstruatie. De precieze oorzaak is nog niet volledig bekend, maar hormonale schommelingen - met name een stijging van oestrogeen ten opzichte van progesteron - lijken een belangrijke rol te spelen. Naar schatting heeft 85 procent van de vrouwen in de vruchtbare leeftijd last van matige tot ernstige PMS-klachten. 

   Mogelijke symptomen zijn gespannen borsten, buikpijn, rugpijn, hoofdpijn, vermoeidheid, stemmingswisselingen, prikkelbaarheid en concentratieproblemen.
   

2. Premenstruele Dysfore Stoornis (PMDD) 

   PMDD is een ernstigere vorm van PMS waarbij de psychische symptomen de bovenhand nemen. Vermoedelijk ligt een abnormale gevoeligheid voor de hormonale schommelingen rondom de menstruatie aan de oorzaak, mogelijk door een verstoorde serotoninebalans in de hersenen.  

   Kenmerkende symptomen zijn onder meer depressieve gevoelens, angsten, stemmingswisselingen, prikkelbaarheid, concentratieproblemen en slaapstoornissen in de tweede helft van de cyclus. PMDD kan een grote impact hebben op het dagelijks functioneren. Ongeveer 3 tot 8 procent van de vrouwen in de vruchtbare leeftijd lijdt aan PMDD.
   

3. Polycysteus Ovarium Syndroom (PCOS) 

   Bij PCOS produceren de eierstokken te veel mannelijke hormonen (androgenen) zoals testosteron, wat kan leiden tot een verstoring van de eisprong en menstruatiecyclus. De precieze oorzaak is nog onbekend, maar overgewicht, een te hoge bloedsuikerspiegel en een genetische aanleg spelen een duidelijke rol. 

   Symptomen zijn overmatige beharing, acne, gewichtstoename en een verhoogd risico op diabetes type 2 en hart- en vaatziekten. Het goede nieuws is dat er inmiddels wel verschillende behandelingen bestaan. Ook heeft een gezonde leefstijl positieve effecten. Naar schatting heeft 5 tot 10 procent van de vrouwen in de vruchtbare leeftijd PCOS.
   

4. Menstruele migraine 

   Sommige vrouwen krijgen hoofdpijn of migraineaanvallen vlak voor of tijdens de menstruatie door de hormonale schommelingen, met name door de daling van oestrogeen. De precieze onderliggende oorzaken zijn nog niet volledig ontdekt. Typisch voor menstruele migraine is dat de klachten ontstaan twee dagen voor tot twee à drie dagen na de eerste dag van de menstruatie. Meestal treden de klachten op bij elke menstruatie maar dat hoeft niet altijd.

   De intensiteit kan ook per keer verschillen, net als de duur van de aanval. Een onbehandelde aanval kan tussen de 4 en 72 uur duren. Het verloop is vaak iedere maand hetzelfde (wat betreft start, intensiteit, einde). Ongeveer 60 procent van de vrouwen met migraine ervaart een verband met de menstruatiecyclus. Andere mogelijke triggers zijn stress, slaaptekort en bepaalde voedingsmiddelen.
   

5. Overgang en symptomen

   Tijdens de overgang, als de eierstokken geleidelijk minder hormonen aanmaken, krijgen veel vrouwen last van opvliegers, nachtelijk zweten, stemmingswisselingen, vaginale droogheid, concentratieproblemen en andere klachten. De plotse hormonale dalingen zijn hier de belangrijkste oorzaak van. 

   Ongeveer 80 procent van de vrouwen ervaart overgangsklachten in meer of mindere mate. De ernst kan sterk variëren en sommige vrouwen ondervinden nauwelijks hinder. Geestelijke overgangsklachten zoals stemmingswisselingen, prikkelbaarheid en angstgevoelens komen ook vaak voor door de hormonale schommelingen.